احسان دانشور _ صبح پانزدهم اوت، در فرودگاه آنکوریج، صحنه‌ای کم‌نظیر شکل گرفت. ساعت کمی بعد از یازده، دو هواپیمای ویژه در باند نشستند. فرش قرمز گسترده شد، دست دادن طولانی و نمایشی میان دو رهبر رد و بدل شد، و لبخند پوتین در قاب دوربین‌ها ثبت شد. لحظاتی بعد، او و ترامپ در کنار هم در «هیولا» ـ خودروی زرهی ریاست‌جمهوری آمریکا ـ سوار شدند و به سوی محل نشست رفتند. این تصاویر، پیش از آن که حتی گفت‌وگوها آغاز شود، به کرملین امکان داد تا نمایش بازگشت پوتین به صحنهٔ سیاست جهانی را به بهترین شکل مدیریت کند.
سه ساعت گفت‌وگو در آنکوریج ادامه یافت؛ با حضور تنها دو مشاور اصلی در کنار هر رئیس‌جمهور. بیرون از اتاق، جنگ اوکراین همچنان در جریان بود و در همان لحظات، ولودیمیر زلنسکی در کی‌یف تکرار می‌کرد که آیندهٔ کشورش نمی‌تواند بدون حضور اوکراین در میز مذاکره رقم بخورد. اما پشت درهای بسته، تنها دو نفر بودند که تصمیم می‌گرفتند روایت‌های رسانه‌ای جهان درباره جنگ و صلح چگونه ساخته شود.
نشست بدون توافق الزام‌آور پایان یافت. یک کنفرانس خبری کوتاه برگزار شد که بیشتر شبیه یک نمایش بود تا پاسخگویی. ترامپ از پوتین خواست ابتدا سخن بگوید و خودش بعد از او در چند جمله کوتاه تأکید کرد: «هیچ توافقی نیست تا زمانی که توافقی واقعی حاصل شود. ما به آن نرسیدیم.» او سپس در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز توپ را به زمین کی‌یف انداخت و گفت: «زلنسکی باید معامله کند.»
پوتین اما سخنانی طولانی ایراد کرد، هرچند سهم اوکراین در آن بسیار اندک بود. او تنها اشاره کرد که «صادقانه علاقه‌مند» به پایان جنگ است، اما تأکید اصلی‌اش بر این بود که «پارامترهایی که این جنگ را ممکن ساخت، باید از میان برداشته شوند.» این جمله در رسانه‌های غربی به‌عنوان کلیدواژه‌ای مهم تحلیل شد. کرملین مدت‌هاست استدلال می‌کند که گسترش ناتو، سیاست‌های دفاعی غرب در شرق اروپا، و نادیده گرفتن نگرانی‌های امنیتی روسیه پارامترهایی بوده‌اند که جنگ را اجتناب‌ناپذیر کردند. اکنون پوتین خواستار آن بود که این زمینه‌ها تغییر کند تا مسکو حاضر به توافق شود. به بیان دیگر، او خواستار بازنویسی چارچوب امنیتی اروپا شد، نه صرفاً پایان نبردی در خاک اوکراین.
اروپا در حاشیه نشست، با نگرانی تماشا می‌کرد. هنوز واکنش رسمی از بروکسل و برلین نیامده بود، اما همه می‌دانستند که کنار گذاشته شدن متحدان اروپایی از میز مذاکره پیامی روشن دارد: آمریکا آماده است تا توافقی دوجانبه را حتی بدون حضور اروپا و اوکراین پیش ببرد. این دقیقاً همان چیزی بود که تحلیلگران از ابتدا دربارهٔ انتخاب آلاسکا هشدار داده بودند.
ترامپ نیز کارت اقتصادی خود را به نمایش گذاشت. او اعلام کرد که افزایش تعرفه‌های چین برای ۹۰ روز دیگر به تعویق افتاده و فعلاً برنامه‌ای برای مجازات پکن به دلیل خرید نفت روسیه وجود ندارد. این تصمیم برای بازارها آرامش نسبی به همراه داشت و جلوی شوک تورمی ناشی از تعرفه‌های سه‌رقمی را گرفت، اما برای چین چیزی بیش از یک فرصت موقت نبود. واشنگتن پیام داد که تهدید همچنان پابرجاست و هر زمان لازم باشد می‌تواند از آن استفاده کند. برای هند اما اوضاع متفاوت بود؛ آمریکا به‌خاطر خرید نفت روسیه موضع سخت‌تری گرفت تا نشان دهد مکث در قبال چین به معنای عقب‌نشینی کلی نیست.
حال، در برابر جهان چند مسیر محتمل قرار دارد. نخست، انجماد جنگ؛ وضعیتی که در آن خطوط جبهه تقریباً ثابت می‌ماند، اوکراین همچنان درگیر فرسایش است و روسیه مناطق اشغالی را تحکیم می‌کند. در چنین شرایطی، ریسک در بازار انرژی بالا خواهد ماند، بیمهٔ کشتیرانی گران‌تر می‌شود، و اروپا ناچار است بیش از گذشته به LNG آمریکا و قطر تکیه کند.
مسیر دوم، تفاهم گام‌به‌گام است. ممکن است آتش‌بس‌های محدود یا تبادل اسرا شکل گیرد و رسانه‌ها از «پیشرفت» سخن بگویند. این تفاهم می‌تواند در کوتاه‌مدت آرامش ایجاد کند، اما خطر بزرگی دارد: روسیه از این فرصت برای بازسازی توان نظامی بهره می‌برد. تجربهٔ توافق مینسک هنوز زنده است و بیم آن می‌رود که آتش‌بس به سکویی برای حمله‌ای تازه بدل شود.
مسیر سوم، بازگشت به تنش است. اگر مذاکرات به شکست کامل بیانجامد، احتمال دارد آمریکا دوباره به سراغ تحریم‌های ثانویه برود و خریداران نفت روسیه از چین و هند تا ترکیه را زیر فشار بگذارد. چنین وضعی بازار جهانی انرژی را متلاطم خواهد کرد و احتمال جهش شدید قیمت‌ها وجود خواهد داشت.
اما سناریوی چهارمی هم مطرح است: رسیدن به توافق واقعی در دور بعد. اگر این اتفاق بیفتد، نقشهٔ ژئوپولیتیک دگرگون خواهد شد. روسیه می‌تواند مدعی شود بدون شکست نظامی، بخشی از خواسته‌هایش را به دست آورده است. اروپا هرچند به صلح نزدیک‌تر می‌شود، اما خطر مشروعیت‌بخشی به تجاوز را در تاریخ خود ثبت می‌کند.
چین از ثبات در جریان نفت روسیه سود می‌برد و نفس راحتی از تهدید تعرفه‌های آمریکا خواهد کشید. اقتصاد جهانی شاید موقتاً آرام‌تر شود، اما الگوی امنیتی اروپا تغییر خواهد کرد و جایگاه اوکراین همچنان در هاله‌ای از ابهام خواهد ماند.
در کنار این معادلات، ایران نیز با دقت تحولات را دنبال می‌کند. تهران در آستانهٔ انتخابی سرنوشت‌ساز قرار دارد: یا با پذیرش شرایط اروپایی‌ها و تعلیق غنی‌سازی از بازگشت تحریم‌های «اسنپ‌بک» جلوگیری کند، یا برای رویارویی تازه آماده شود. اگر روسیه موفق شود جایگاه خود را تثبیت کند، احتمالاً به ایران توصیه خواهد کرد به‌جای تشدید تقابل، مسیر توافق محدود را انتخاب کند. اما اگر مسیر به سمت بازگشت تنش و تحریم‌های سخت‌تر پیش رود، ممکن است ایران نیز به سمت تقابل برود و بحران هسته‌ای دوباره به کانون توجه جهان بازگردد.
نگاهی به تاریخ نشان می‌دهد که آلاسکا بارها در بزنگاه‌های جهانی نقش‌آفرین بوده است: از فروش آن در ۱۸۶۷ و تبدیل به پایگاه جنگ سرد گرفته تا نشست اخیر. اکنون نیز انتخاب آلاسکا به‌عنوان محل دیدار، نمادی است از پیچیدگی جهان امروز؛ جایی که مرز میان جنگ و صلح، تهدید و توافق، و اقتصاد و سیاست باریک‌تر از همیشه است.
نشست آنکوریج نه به توافقی تاریخی ختم شد و نه پایان جنگ را رقم زد. اما یک چیز روشن است: این دیدار نقطه‌ای تازه در بازی قدرت‌های جهانی بود. پوتین با لبخند و فرش قرمز توانست بازگشت خود را نمایش دهد، ترامپ کارت فشار علیه چین را در جیب نگه داشت، اروپا به حاشیه رانده شد، و اوکراین همچنان قربانی اصلی باقی ماند. تاریخ بار دیگر نشان خواهد داد که گاه مهم‌ترین لحظات دیپلماسی، نه در نتیجهٔ فوری، بلکه در مسیرهایی است که پس از آن گشوده می‌شود.
آلاسکا بعد از شو: چه چیزی واقعاً تغییر کرد؟
ـ ریسک میدانی در جبهه‌های اوکراین تغییر معناداری نکرده است؛ کرملین «تفاهم» را ترجیحاً به‌عنوان گشایش سیاسی می‌فروشد، اما از نظر حقوقی/عملی چیزی الزام‌آور وجود ندارد.
ـ ترامپ تأکید کرد «به‌جای اوکراین مذاکره نکرده» و باید با زلنسکی و اروپا هماهنگ شود؛ در عین حال، احتمال نشست دوم (حتی در مسکو) را هم باز گذاشت
ـ تعلیق ۹۰روزهٔ افزایش تعرفه‌های چین و فقدان «اقدام فوری» بابت نفت روسیه، کارتِ نگه‌داشتهٔ واشنگتن برای فشار هدفمند در زمان دلخواه است.
برای بسیاری در مسکو، این دیداربدون توافق مکتوب به‌منزلهٔ پیروزی دیپلماتیک تلقی شد. رهبران حزب حاکم و چهره‌های محافظه‌کار، حضور پوتین در خاک آمریکا را نشانه‌ای از تأیید موقعیت روسیه و شکست تلاش‌های غرب برای منزوی‌سازی او دانستند. یکی از مقام‌های رسمی در کرملین حتی اظهار داشت: «نشست آلاسکا نشان داد که خواست روسیه برای صلح به رسمیت شناخته شده و فشار غرب برای آتش‌بس بدون قید و شرط، بی‌اثر مانده است.»
در سوی مقابل، دستاورد آمریکا بیشتر جنبهٔ نمادین داشت. ترامپ نشست را «بسیار سازنده» توصیف کرد، اما با صراحت تأکید نمود که «تا زمانی که توافقی واقعی شکل نگیرد، هیچ توافقی وجود ندارد». با این حال، او کوشید خود را به‌عنوان میانجی صلح معرفی کند و از برنامهٔ آغاز یک گفت‌وگوی سه‌جانبه با حضور زلنسکی و پوتین سخن گفت؛ طرحی که اگر تحقق یابد، می‌تواند ابتکار عمل واشنگتن را تثبیت کند.
در جبهه رسانه‌ای، این پوتین بود که دست بالا را داشت. صحنهٔ استقبال در آنکوریج ـ از فرش قرمز تا نشستن در خودروی ضدگلوله در رسانه‌های دولتی روسیه به‌شکل گسترده برجسته شد و به‌عنوان نمادی از پایان دوران انزوای دیپلماتیک او بازنمایی گردید.
اما روایت رسانه‌های غربی محتاطانه‌تر بود. روزنامه‌هایی چون Guardian و Times of India یادآور شدند که نشست نه منجر به توقف جنگ شد و نه تضمینی برای آینده ایجاد کرد؛ با این حال، دستاورد نمادین پوتین غیرقابل انکار است. در نگاه این تحلیلگران، اگرچه هیچ توافقی بر روی کاغذ نیامد، اما صحنهٔ عمومی به نفع کرملین رقم خورد و امکان بازتعریف نقش روسیه در معادلات اروپا و فراتر از آن را تقویت کرد.
نشست آلاسکا حتی بدون انعقاد توافق واقعی، یک پیروزی نمادین برای مسکو بود؛ زیرا پوتین از انزوا نجات یافته و دوباره به صحنه جهانی بازگشته است. در مقابل، آمریکا دستاورد عملی نداشت، اما توانست چهرهٔ خود را به‌عنوان میانجی حفظ کند. این وضعیت بر تهران تأثیر مستقیم دارد: پاسخ آتی ایران به فشارهای تحریمی می‌تواند از جمله «راه حل محدود» یا تصمیمی سخت برای ایستادگی در برابر فشارها باشد—همچنین به‌بازخوانی نقش اسرائیل در برابر پویش‌های منطقه‌ای نیز منجر خواهد شد.
گزیده‌ای از تاریخچه آلاسکا و روابط روسیه ـ آمریکا
ـ ۱۸۶۷ ـ فروش آلاسکا به آمریکا (۷.۲ میلیون دلار)
ـ۱۹۴۷ـ۱۹۹۱ ـ آلاسکا به پایگاه اصلی شناسایی شوروی در جنگ سرد بدل شد
ـ۲۰۰۷ ـ آخرین سفر پوتین به آمریکا خارج از سازمان ملل
ـ۲۰۱۴ ـ الحاق کریمه توسط روسیه
ـ۲۰۲۲ ـ تهاجم تمام‌عیار به اوکراین
ـ ۲۰۲۳ ـ حکم بازداشت پوتین توسط دادگاه کیفری بین‌المللی
ـ ۱۱ اوت ۲۰۲۵ ـ تمدید ۹۰روزهٔ تعلیق تعرفه‌های چین
ـ ۱۵ اوت ۲۰۲۵ ـ نشست ترامپ ـ پوتین در آلاسکا، بدون توافق الزام‌آور
منابع
The Economist, “Putin’s golden opportunity in Alaska”
BBC News, “Putin-Trump Alaska summit: No deal, red carpet, warm reception” (15 Aug 2025)
Washington Post, 10–16 Aug 2025
The Guardian, 11 Aug 2025
Financial Times, 11–15 Aug 2025
Reuters, AP, Bloomberg (پوشش خبری نشست و سیاست تعرفه‌ای آمریکا)
Economic Times India (سیاست آمریکا در قبال خرید نفت روسیه توسط هند)