مسعود نادری _ ۱ـ سامرست موام: «اگر پنجاه میلیون نفر چیز احمقانهای را بگویند، آن چیز کماکان احمقانه است». (ص۲۸)
۲ـ آلدوس هاکسلی: «حقایق با نادیده شدن از هستی ساقط نمیشوند». (ص۳۵)
۳ـ ویلیام گیبسون: «آینده همین جاست، آینده کاملاً مساوی توزیع نشده است». (ص ۱۸۱)
۴ـ دانیل جی بورستین: «بزرگترین مانع اکتشافات جهالت نیست، بلکه توهم اطلاعات است». (ص۱۹۲)
۵ـ دونالد رامسلفد: «چیزهایی وجود دارد که میدانیم (حقایق معلوم)، چیزهای وجود دارد که نمیدانیم (نادانستههای معلوم) و چیزهایی وجود دارد که نمیدانیم که آنها را نمیدانیم (نادانسته های نامعلوم)». (ص۲۴۰)
تمام جملات فوق از کتاب «هنرشفاف اندیشیدن» اثر رولف دوبلی استخراج شده است.
هر کدام از آن جملات پیرامون یکی از خطاهای شناختی است.
رولف دوبلی (۱۹۶۶ م) نویسنده، فلسفهدان و کار آفرین سوئیسی است. او فارغالتحصیل امبیاِی و دکترای فلسفه اقتصاد از دانشگاه سنتگالن سوئیس است.
دوبلی در کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» مبتنی بر کشفیات روانشناسان با ذکر مثالها و داستانهایی به زبان ساده و غیر خصصی از ۹۹ نمونه «خطای شناختی» یاد میکند.
خطاهای شناختی حقیقت را در غباری پوشیده و باعث میشود آدمی در تصمیمگیری، مستمراً دچار اشتباه گردد .
دوبلی در پایان توضیح هر خطای شناختی راهحل برخورد با آن تله را مختصرا بیان میکند.
نویسنده کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» در مقدمه، «خطای شناختی» را از قول متخصصان روانشناسی اینگونه تعریف میکند که: «یک انحراف اصولی از منطق است. انحراف از افکار و رفتار بهینه، عقلانی و مستدل.»
دوبلی در ادامه میافزاید: «منظور من از «اصولی» خطاهای گاه به گاه در تصمیمگیری نیست، بلکه منظور اشتباههای متداول و موانعی بر سر راه منطق ماست که دائماً ما را گرفتار میکند.» (ص۱۴)
هدف دوبلی این است که نشان دهد ذهن انسان در تصمیمگیریها و قضاوتها مرتب دچار خطاهای ناخودآگاه میشود.
او میگوید اگر بتوانیم این خطاها را بشناسیم، اندیشهمان «شفافتر» و تصمیماتمان خردمندانهتر میشود.
از خطاهایی که ذهن انسان دائما دچار آن میشود، برای نمونه به چند مورد اشاره میگردد.
۱ـ خطای تایید: تمایل به تفسیراطلاعات جدید به گونهای که با تئوریهای موجود، باورها و اعتقادات ما هماهنگ باشد». (ص۳۵)
۲ـ خطای نتیجه: تمایل به محاسبه تصمیم ها بر اساس نتیجه و نه فرایند تصمیم. (ص۷۵)
۳ـ خطای اثر هالهای: وقتی اتفاق میافتد که تنها یک جنبه ما را جذب کند و چگونگی نگاه ما به تصویر کلی را تحتتأثیر قرار دهد. (ص۱۲۸)
۴ـ خطای خدمت به خود: نسبت دادن موفقیت به مهارتهای خود و شکست به عوامل دیگر. (ص ۱۵۰)
۵ـ خطای مقایسه اجتماعی: این پدیده تمایل خودداری از کمک به افرادی است که امکان دارد از تو پیشی گیرند. (ص ۲۳۰)
۶ـ خطای اثر تقدم و تأخر: ادراکهای اولیه و نهایی بر سایر ادراکها غلبه دارند. (ص۳۳۴)
نویسنده در مقدمه کتاب به خواننده سه تذکر میدهد.
۱ـ فهرست خطاهای موجود در این کتاب کامل نیست. بیتردید، چیزهای جدیدتری کشف خواهند شد.
۲ـ اغلب خطاهای ذهنی با هم ارتباط دارند.
۳ـ من پیش از هر چیز رماننویس و سرمایهگذار هستم نه دانشمند جامعهشناس... .
آقایان عادل فردوسیپور، بهزاد توکلی و علی شهروز بطور نسبی توانستهاند ترجمه روانی از کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» عرضه کنند.
این کتاب توسط انتشارات «نشر چشمه» در سال ۱۳۹۴منتشر شده است.
معرفی این کتاب بر اساس چاپ صد و پنجاه و چهارم آن میباشد!
دفعات زیاد چاپ کتاب «هنرشفاف اندیشیدن» نشان از استقبال عالی علاقمندان از آن میکند و نشان میدهد با توجه به تورم شدید اقتصادی، کتاب خوب هنوز خریداران خود را دارد.
کتاب یاد شده شاید برای دانشآموختگان روانشناسی مطلب جدیدی نداشته باشد ولی برای دیگران مطالب آموزنده و کاربردی فراوانی دارد.
آیرین بونت استاد دانشکده در موسسه هاروارد کندی در مورد مطالعه کتاب هنر شفاف اندیشیدن میگوید: «شناختی فوقالعاده در مورد چگونگی کارکرد ذهن ما. اگر میخواهی از لغزیدن روی خطاهای شناختی دوری کنی، این کتاب را بخوان.