محمدزمان کسائی_ بر اساس داده‌های مؤسسه ملی ایمنی آمریکا سالانه بیش از ۵۰۰۰ نفر در ایالات متحده به‌دلیل خفگی ناشی از غذا یا نوشیدنی جان می‌بازند. بسیاری از این موارد در سالمندان و افراد با اختلال در بلع رخ می‌دهد. در حالی که انسان‌ها ممکن است هنگام خندیدن، عجله یا بی‌دقتی آب را «راه اشتباه» بفرستند، پرندگان با روشی طبیعی و ساده یعنی بالا بردن سر، این خطر را به‌حداقل می‌رسانند. در این مقاله، خواهیم دید چگونه در دل فیزیولوژی، می‌توان راه‌حل‌های ساده‌ای برای حفظ جان انسان‌ها یافت؛ حتی از یک کبوتر.
2. ساختار آناتومیک در انسان و پرندگان
۲.۱ انسان:
نای و مری از ناحیه دهان منشأ می‌گیرند. اپی‌گلوت هنگام بلع، دهانه نای را می‌بندد تا از ورود مواد غذایی به ریه جلوگیری شود. هماهنگی این فرآیند بسیار حساس است و هرگونه اختلال (مثل خندیدن یا شتاب در نوشیدن) می‌تواند منجر به سرفه یا خفگی شود. در سالمندان، کارایی اپی‌گلوت کاهش می‌یابد و خطر خفگی بیشتر می‌شود.
۲.۲ پرندگان:
فاقد اپی‌گلوت و حنجره انسان‌گونه هستند. نای از کف دهان منشأ گرفته و به سیرنکس ختم می‌شود. پرندگان بیشتر هنگام نوشیدن، سر خود را بالا می‌گیرند تا آب با جاذبه به مری برود. این رفتار ساده، نقش مؤثری در کاهش خطر ورود مایعات به نای دارد.
۳. آیا بالا بردن سر، نای را می‌بندد؟
دیدگاهی رایج وجود دارد که می‌گوید بالا بردن سر باعث بسته شدن نای در پرندگان می‌شود، اما از لحاظ علمی، این دیدگاه دقیق نیست. بالا بردن سر کمک می‌کند تا آب به‌صورت طبیعی وارد مری شود، اما بستن نای به عملکرد عضلات گلو وابسته است، نه موقعیت سر. حتی برخی پرندگان مانند کبوترها می‌توانند بدون بالا بردن سر نیز آب بنوشند.
۴ .درس‌هایی برای انسان: بالاتر نگه‌دار، بهتر بنوش!
در حالی‌که اپی‌گلوت انسان در شرایط عادی وظیفه حفاظت از نای را به‌عهده دارد، در سالمندان این کارایی تضعیف می‌شود. بالا بردن سر هنگام نوشیدن ـ مشابه آن‌چه پرندگان انجام می‌دهند ـ ممکن است در بهبود جهت‌گیری طبیعی مایعات و کاهش خطر خفگی مؤثر باشد. همچنین نوشیدن آهسته، بدون حرف زدن و با تنفس‌های منقطع، از جمله توصیه‌های پزشکی و سنتی و مذهبی است که با این الگو هم‌راستا است.
۴.۱ داستانی از زندگی: علی و پرندگان
این موضوع علمی برای من تنها یک تحقیق نیست؛ بلکه واقعیتی دردناک و عمیق از زندگی‌ام را تداعی می‌کند. پسر عزیزم، علی کسائی، در سن ۴۵ سالگی در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۴ در نشویل، تنسی، از دنیا رفت. علی به بیماری پیش‌رونده‌ای مبتلا بود که طی ۲۰ سال، رفته‌رفته ماهیچه‌های بدنش را از کار انداخت. در سال‌های پایانی، او از گردن به پایین فلج شده بود. غذای او را پیوره می‌کردیم و بسیار آهسته و با دقت به او می‌دادیم تا خطر خفگی را کاهش دهیم. اما با همه مراقبت‌ها، علی در نهایت ما را ترک کرد.علی عاشق پرندگان بود. پشت پنجره اتاق خوابش، پر از دانه و آب و آخورهایی بود که برای پرنده‌ها گذاشته بودیم. پرندگان هر روز به ملاقاتش می‌آمدند. او با آن‌ها مأنوس شده بود. علی نگاهشان می‌کرد، و آن‌ها، با بالا بردن سر هنگام نوشیدن آب، گویا با زبان بی‌زبانی به علی می‌گفتند: «دوست عزیز ما، تو هم مثل ما بنوش… بمان… زنده بمان.»
5. نتیجه‌گیری
درک تفاوت‌های ساختاری میان انسان و پرندگان نه‌تنها کنجکاوی علمی را برمی‌انگیزد، بلکه می‌تواند در پیشگیری از یک تهدید خاموش مؤثر باشد. نوشیدن با دقت، الگوبرداری از رفتارهای زیستی، و توجه به محدودیت‌های فیزیولوژیکی به‌ویژه در دوران سالمندی، گام‌هایی ساده ولی مؤثر در جهت حفظ سلامت و جان انسان‌هاست. شاید وقت آن رسیده باشد که مثل پرندگان، کمی سرمان را بالا بگیریم.