رئوف پیشدار _ نقص بزرگی که در همهی سطوح متوجه نظام آموزشی ایران است، و در نگاه به جامعه و تعاملات در آن خود را به وضوح نشان میدهد، این درد بزرگ است که متأسفانه نظام آموزشی ایران خروجی مطلوبی برای زیست جمعی و مشارکتپذیر و قانونمدار تربیت نمیکند.
تحلیل محتوای آموزشی در سطوح مختلف نشان میدهد که محتواهای آموزشی در ایران در قبل و بعد از پیروزی انقلاب، پیوسته به نفع ایدئولوژی غالب و حاکمیت بوده است و از این رو است که شاهد بودیم و هستیم که نظام آموزشی کشور چه از نظر سازمان و ساختار دورههای آموزشی، و چه محتواهایی که به دانشپژوهشان ارائه میکند، بیشترین تغییرات را به نفع ایدئولوژی و نگاه و منافع حاکمیت دیده است که آن هم در نگاه به نتیجه، موفق نبوده است.
خداباوری، وطندوستی، نوع دوستی، تمکین به قانون و رعایت حقوق دیگران، از جمله محورهای اصلی در همهی نظام های آموزشی است. در نگاه به محتواهای آموزشی در ایران به جز مقوله خدا پرستی، دیگر محورهای اساسی آموزشی منتهی به پرورش و تربیت را کم، ضعیف و فاقد اثرگذاری اقناعی منتهی به وفاداری و تعهدپذیری میبینیم.
در گذشته دانشآموز کلاس اول دبستان در پایان درس فارسی، قادر بود شعر زیبای مرحوم استاد نعیمی شریف که روح وطندوستی و ایمان را در دانشآموز میدمید، بخواند و حفظ کند و با زیبایی تکرار کند که: ما گل های خندانیم / فرزندان ایرانیم. این درس حذف شد، همانطور که داستان خاله مرجان حذف شد که پند آن از سرنوشت خروس حرف نشویی که به لانه نمیرفت، لزوم اطاعت از رهبری و قانون در زیست جمعی بود. کوکب خانم زن پاکیزهای بود، هم حذف شد. کوکب خانم وقتی میهمان سرزده برایش میآمد با چند تا تخم مرغ مدیریت تغذیه خانه را به خوبی پیش میبرد. از رستوران و کترینگ، غذا سفارش نمیداد، نه اینکه بد باشد، نه! این داستان میخواست صرفهجویی و بهینه مصرف کردن را به دانشآموز بیاموزد که در این دوره ما به آن اقتصاد مقاومتی میگوییم .
در دبیرستان نیروی گریز از مرکز را فهمیدیم که چیست و با نیروهای ایکس و ایکس پرین آشنا شدیم. اما نفهمیدیم که کارکرد این نیروها در میدان عمل کجاست و همین شد که بیشترین تعداد تلفات جادهای را داریم. مثال ها و نمونهها زیاد است.
یک دانشآموز ایرانی طی دوره تحصیل حداقل پنج سالی زبان خارجی میخواند، به جز چند نفری که آنها هم زمینه های دیگری دارند ، ندیدهام دانشآموزی قادر باشد وقتی دیپلم میگیرد، در حد یک دقیقه آن هم در معرفی خودش به زبان خارجی سخن بگوید. اما دیدهام دکتری و مهندسی! که دکتری و مهندسیاش را با پول و تقلب، و دزدی از رساله دیگران و جا زدن آن به اسم خود و خرید پایاننامه و رساله از میدان انقلاب گرفته است و بدون پیشوند دکتر و مهندس، خطابی را اعتنا نمیکند.
همین دانشآموز در مقابل انبوهی از تلقیناتی را در ذهن خود باید از تاریخ فلان سرزمین، واقعه و یا سرگذشت فلان فرد و یا اقدامات فلان کس بپذیرید که مابهازای خارجی در دوره حاضر ندارند و دانشآموز نمیتواند با آن همذاتپنداری داشته باشد.
نظام آموزشی موفق و بهروز، نظامی است که خروجی آن، بر اساس و مبنای ارزشهای والای انسانی و ایمانی یعنی اخلاقمدار، قانونمدار، تعهدپذیر و مسئولیتپذیر تربیت شده باشد که دین هم همین را میگوید، و این فقط با محتواهای ارزشمند، مطالعه شده و حاصل از خرد نخبگان، و مهمتر رفتار جمعی نخبگان، مدیران و طبقه مرجع ممکن است که حاکمان الگوی همیشه در مقابل چشم هستند.