داریوش بهارلویی ـ با تشدید قطع برق یا افزایش ساعات قطعی در برخی مناطق از ابتدای تابستان تا کنون، کلمه و اسم ماینر بسیار شنیده می‌شود. ابزاری گویی پلید که رئیس‌جمهور و وزارت نیرو را وادار به واکنش، صدور دستورالعمل و تشکیل کمیته ویژه جهت شناسایی و توقف فعالیت آن‌ها کرده است.
گاهی نیز اخبار کشف مزارع ماینری، موجب حساسیت بیشتر مردم عادی شده و اعتراضات را برانگیخته است. موشی که از درون در حال خوردن نیاز مردم از جنس الکتریسته و برق است، آن هم در هوای گرم تابستانی. طبیعی است که مردم عادی معترض و خواهان رسیدگی باشند.
سودجویانی که با ایجاد مشکل برای مردم، جیب گشاد و بی‌انتهای خود را پر از ثروت می‌کنند، بی‌محابا در هر جایی که بتوانند مزارع ایجاد کرده و برایشان درد جامعه اهمیتی ندارد. اما ماینرها دستگاه‌هایی هستند که برای استخراج ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین استفاده می‌شوند.
به زبان ساده، این دستگاه‌ها با حل مسائل پیچیده ریاضی، تراکنش‌های یک شبکه دیجیتال را تأیید و ثبت می‌کنند و در ازای آن پاداش دریافت می‌دارند. این فرآیند در بستری به نام بلاک‌چین انجام می‌شود. بلاک‌چین مانند یک دفتر حسابداری دیجیتال است که تمام تراکنش‌ها را به‌صورت شفاف و غیرمتمرکز ذخیره می‌کند. هر بلاک در این زنجیره، مجموعه‌ای از تراکنش‌هاست که پس از تأیید به زنجیره اضافه می‌شود. این سیستم نیازی به بانک یا واسطه ندارد و امنیت آن از طریق محاسبات پیچیده‌ای تأمین می‌گردد که ماینرها انجام می‌دهند. این فرآیند، به دلیل نیاز به توان محاسباتی بالا، مصرف برق بسیار زیادی دارد و دقیقاً مشکل از همینجا آغاز می‌شود.
ماینرها برای کارکردشان به سخت‌افزارهای قدرتمند یا کارت‌های گرافیک نیاز دارند که برق زیادی مصرف می‌کند. یک دستگاه ماینر، چندین کیلووات برق در ساعت استفاده می‌نماید که معادل مصرف برق چند خانوار است.
وقتی تعداد زیادی ماینر در یک منطقه فعال باشند، تقاضای برق به‌طور ناگهانی افزایش می‌یابد. این موضوع به‌ویژه در کشورهایی مثل ما که برق ارزان یا یارانه‌ای است، مشکل‌ساز می‌شود. ماینرها اغلب به مناطقی با هزینه برق پایین هجوم می‌برند و این تمرکز، فشار زیادی به شبکه برق منطقه وارد می‌کند.
شبکه‌های برق به‌ویژه اگر قدیمی یا با ظرفیت محدود باشند، نمی‌توانند این بار اضافی را تحمل کنند. این امر باعث نوسانات ولتاژ، قطعی‌های غیرمنتظره یا حتی خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده می‌شود. پیامدهای این مصرف بالا، فراتر از خاموشی است.
وقتی تقاضای برق از ظرفیت تولید فراتر می‌رود، نیروگاه‌ها مجبور می‌شوند به منابع گران‌تر یا آلاینده‌تر مانند سوخت‌های فسیلی روی بیاورند. این موضوع هزینه تولید برق را افزایش می‌دهد و در نهایت به مصرف‌کنندگان عادی منتقل می‌شود.
علاوه بر این، مصرف بی‌رویه برق می‌تواند به زیرساخت‌های شبکه آسیب برساند و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را بالا ببرد.
در کشورمان این مشکل در فصل‌های گرم که مصرف برق خانگی برای وسایل سرمایشی زیاد است، تشدید می‌شود.
فعالیت ماینرهای غیرمجاز، که بدون هماهنگی با شبکه برق کار می‌کنند، این اختلالات را بدتر می‌کند. باید بدانیم که شناسایی ماینرهای غیرمجاز چالش‌برانگیز است اما غیرممکن نیست.
این دستگاه‌ها الگوی مصرف برق خاصی دارند. مثلاً مصرف مداوم و بالا در ساعات غیرعادی.
شرکت‌های برق می‌توانند با تحلیل داده‌های مصرف، مناطقی با بار غیرعادی را شناسایی کنند. دستگاه‌های ماینر همچنین گرما و صدای زیادی تولید می‌کنند که با بازرسی‌های میدانی قابل‌تشخیص است.
در حال حاضر نهادهای نظارتی از روش‌هایی مانند رصد کنتورهای برق یا گزارش‌های مردمی برای یافتن ماینرهای غیرمجاز استفاده می‌کنند.
با این حال، برخی ماینرها با روش‌هایی مثل استفاده از برق دزدی یا پنهان کردن دستگاه‌ها در مکان‌های دورافتاده، شناسایی را دشوار می‌کنند.
فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی و تحلیل داده می‌توانند به شناسایی دقیق‌تر کمک کنند، اما نیاز به سرمایه‌گذاری و هماهنگی بین نهادها دارند.
برای کاهش این مشکلات، راهکارهایی وجود دارد. تنظیم قوانین دقیق برای فعالیت ماینرها، افزایش تعرفه برق برای استخراج و تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند فشار بر شبکه را کم کند. در کشور احتمال زیاد ماینرهای مجازی تحت نظارت فعالیت می‌کنند این‌که میزان و تعداد آن‌ها چگونه بوده و چه سهمی از مشکلات فعلی برق به آنان مربکط است را نمی‌دانیم اما نظارت بر غیرمجازها همچنان چالش است.
آگاهی عمومی و همکاری بین مردم و نهادها می‌تواند به مدیریت بهتر این مسئله کمک کند.
در نهایت، تعادل بین فناوری نوین و پایداری زیرساخت‌های انرژی، کلید حل این معضل است. آنچه که مشخص است مردم عادی بر هر نوع فعالیت ماینر چه مجاز و چه غیرمجاز معترض هستند اگرچه پیکان عصبانیت آن‌ها بیشتر به سمت مجوز دارهاست.
این‌که امکان شفاف‌سازی در این باره به سبب برخی مسائل وجود دارد یا نه مطلع نیستم لیکن نباید فکر کرد، فقط این مجوز دارها هستند که کمبود برق را تشدید می‌کنند. اشاره به برخی وقایع در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه لزوماً درست نیست. برعکس غیرمجوزی‌ها با ایجاد بی‌نظمی و پنهان کاری خسارات بیشتری را وارد می‌کنند. هرچه که هست ظاهراً با نامه وزیر نیرو به معاونت برقش، ساماندهی و مبارزه با ماینرها این دزدان نه چندان خاموش و بی‌صدای برق، قرار است شدت گیرد.
چه با مجوز و چه بی‌مجوز ما آماری برای مقایسه نداریم و نمی‌توانیم قضاوتی درست از آسیب و سهم ایجاد کمبود برق بنمائیم.
آنچه مهم است شفافیت، عدم تبعیض، برخورد سخت قانونی با متخلفین و رفع کمبود ناترازی است، بگونه ای که شاهد قطع برق سیستمی و دستوری در کشور نباشیم.