وحید حاجسعیدی _ آب منبع حیات و البته یک منبع ضروری برای همه اشکال حیات روی زمین است که جایگزینی هم ندارد. با ادامه رشد جمعیت جهان و آشکارتر شدن اثرات تغییرات آب و هوایی، تقاضا برای آب در حال افزایش است. این امر تأکید بیشتری بر نیاز به استراتژیهای نوین مدیریت آب پایدار دارد. در میان مقولات و عبارتهایی که در خصوص مدیریت آب و منابع آبی شنیده میشود واژه «آورد آبی» یکی از مهمترین و استراتژیکترین واژهها محسوب میشود. اما «آورد آبی» چیست و چه جایگاهی در ادبیات و دکترین مصرف آب دارد؟
«آورد آبی»، یا آب ورودی، به مقدار آبی گفته میشود که وارد یک سیستم آبی (مانند مخزن، دریاچه، رودخانه یا یک ناحیه آبیاری) میشود. این آب میتواند از منابع مختلفی مانند بارش، رواناب سطحی، جریانهای زیرزمینی، تخلیه آبهای سطحی و ورودیهای مصنوعی (مانند کانالها یا خطوط لوله) تأمین شود.
بهطور خلاصه، آورد آبی میزان آبی است که وارد یک منطقه آبی میشود و نقش مهمی در مدیریت منابع آب و تعادل هیدرولوژیکی یک منطقه دارد.
در سطح کلان نیز به میزان آبی که در کشور از چاهها، رودخانهها، یا روان آبها برای تولید آب شرب یا کشاورزی استحصال میشود، آورد آبی گفته میشود.
اما آورد آبی امسال کشور چقدر است؟ وزیر نیرو این هفته با یادآوری اینکه در سالهای گذشته کل آورد آبی کشور بیش از ۴۰۰ میلیارد مترمکعب بود که ۱۳۰ میلیارد آن را روانآب تشکیل میداد، گفت: اکنون وضعیت به گونهای شده که این میزان به کمتر از ۳۸۰ میلیارد مترمکعب رسیده است.
در حقیقت این کاهش جدی آب آورد در کشور زنگ خطر جدی بیآبی را در کشور به صدا درآورده است و شاید چند صباح دیگر حتی مجبور به تغییر شعار «آب هست اما کم است» شویم!
رهبری نیز در این مورد سالهاست هشدار دادهاند: «یکی از چیزهایی که ما در این کشور نتوانستیم بر خودمان فائق بیاییم و اصلاح کنیم، مسئلهی اسراف است و یکی از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ اتفاقاً کشور ما جزو مناطقی است که از لحاظ آب آن چنان غنی نیست؛ اما در صورتی که اسراف نکنیم و روش کار را آن چنان که عاقلانه و درست است در پیش بگیریم، با همین آبِ موجود میتوانیم نیاز کشور را برآورده کنیم. اینها وظائف همهی مردم ایران است و دولت اسلامی موظف است که با ترتیب صحیح و با برنامهی درست، از این آمادگی ملت ایران استفاده کند و انشاءالله یکی پس از دیگری مشکلات را برطرف کنند.»
هر چند صرفهجویی و راهکارهایی مثل استفاده از سر دوشهای کممصرف و شیرهای آب دارای پرلاتور، زمان دوش گرفتن را کوتاهتر کردن و بستن شیر آب در هنگام مسواک زدن یا شستن ظروف به صورت دستی، همگی در کاهش مصرف آب موثر هستند ولی یادمان باشد داستان کمبود آب در کشور خیلی جدیتر و خطرناک تر از آن است که با کلیپ آموزشی و کمتر دوش گرفتن و آبیاری باغچه با آب روشویی و... حل شود. چرا که اساساً مصرف آب خانگی بخش کوچکی از سرانه آبی کشور را دربرمیگیرد و بیشترین مصرف آب در حوزه کشاورزی و صنعت است.
یادمان باشد بحران آب، چالشی چندوجهی است که نیازمند رویکردی جامع و متوازن است. در بُعد راهکارهای اساسی، مدیریت مصرف آب با بهرهگیری از فناوریهای نوین آبیاری، بازچرخانی آب، و اصلاح الگوی کشت، تغییر ساختاری صنایع نقشی حیاتی ایفا میکند. از سوی دیگر، در حوزه توسعهای، سرمایهگذاری در زیرساختهای آب، از جمله سدسازی، شیرین کردن آب دریا، ذخیرهسازی آب برف و باران، احیای جدی قناتها و انتقال مدیریت شده و علمی آب، در کنار ترویج فرهنگ صرفهجویی و آگاهیبخشی عمومی، بیش از هر زمان دیگر ضروری به نظر میرسد.