وحید حاج‌سعیدی ـ در سالهای اخیر به دلایل گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی شاهد قبح‌زدایی از برخی رفتارهای مجرمانه در جامعه هستیم تا جایی که در برخی موارد شاهد سر بریدن و گرداندن آن در شهر توسط قاتل هستیم!
مطالعات انجام شده در بیشتر کشورهاى جهان ـ على‌رغم اختلافات فرهنگى و اقتصادى ـ بیانگر این مطلب است که اکثر بزه‌کاران افرادى متعلق به خانواده‌هایی هستند که مولفه فقر فرهنگى، سستى اعتقادات مذهبى، بى قید و بند بودن از جهات اخلاقى، تغذیه و مسکن نامناسب و بى‌کارى در آن‌ها دیده می‌شود.
با این وجود باید اذعان داشت شرایط اجتماعی سالهای اخیر به گونه‌ای رقم خورده است که قوانین و تنبیهات بازدارندگی لازم را برای همه اقشار جامعه (اعم از فقیر و غنی) نداشته‌اند. هر چند پیچیدگی قوانین آیین دادرسی كیفری و قوانین مجازات اسلامی تا اندازه ای که است که درک و فهم کامل این قوانین نیاز به تخصص و مهارت قضایی دارد و نمی‌توان به راحتی از لایه‌های مختلف این قوانین در شرایط گوناگون تفسیر کرد، اما آن چیزی که در این قوانین ثابت و بلاتغییر است و قانونگذار برای آن مجازات تعریف کرده است «جرم» است. بر اساس قوانین موجود «هر رفتاری اعم از فعل یا ترك فعل كه در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود.»
اما چیزی که درک آن لامحاله در سالهای اخیر برای مردم عادی سخت‌تر شده است، نه افزایش میزان جرم، بلکه هراس‌زدایی از انجام جرم و پرداخت خسارت به آسان‌ترین روش یعنی پرداخت جریمه نقدی است تا جایی که در ماجرای چند سال قبل تصادف اصفهان که منجر به فوت یک بی‌گناه شد، مالک خودرو که دختر جوانی بود به راحتی عنوان کرد: «کشتیم که کشتیم؛ پولوشو می‌دیم!»
هراس‌زدایی از انجام جرم در جامعه و تعمیم پرداخت جریمه نقدی (که قطعاً در مقایسه با سایر مجازات‌ها آسان‌تر و مقبول‌تر است) به سایر تخلفات در جامعه باعث شده تا افراد در ارتکاب جرم، به‌جای بررسی شرایط میدانی و سایر مولفه های خاص مجرمان در زمان بروز بزه، تنها میزان موجودی کارت بانکی خود را در نظر بگیرند!
به نظر می‌رسد با کاهش ارزش پول ملی پرداخت هزینه جرائم از جرایم رانندگی گرفته تا جرایم خشن و... بازدارندگی خود را به‌طور کامل از دست داده‌اند. چرا که در اکثر موارد این جرایم مادی در مقابل جرم یا بزه صورت گرفته، به قدری ناچیز هستند که برای پرداخت آن اصلاً نیازی به بررسی موجودی کارت نیست!
باید بپذیریم عدم تناسب بین جرم انجام گرفته و جریمه اعمال شده، به معنای افزایش خودکار جمعیت بزهکار و خطاکار و خطرناک در جامعه است! سوگمندانه نداشتن عواقب سنگین مصادیق مجرمانه در جامعه خود باعث گرایش سایر افراد جامعه به این سمت و سو نیز می‌شود که اگر افزایش میزان سارق اولی‌ها و جرایم خشن در سالهای اخیر را مرتبط با این موضوع بدانیم سخنی به گزاف نگفته‌ایم! به هوش...